Kaarten
Een beknopte typologie van onze kaarten

Toen Light Rail Atlas in 1998 op het internet kwam, was eigenlijk het idee om een vitrine vol met voorbeelden en 'best practices' te maken van bestaande, nieuwe en ontworpen light rail systemen. We veronderstelden (en dat doen we nog steeds) dat kaarten essentiële informatie en kennis vertegenwoordigen over deze systemen. Tot op zekere hoogte werd de vitrine opgevat als een echte atlas, hetgeen de naam van deze website verklaart.
Binnen de vitrine van Light Rail Atlas is een reeks van verschillende kaarten opgeslagen. Op deze pagina proberen we er een representatieve verzameling van te laten zien. De onderstaande kaarten worden in het kort uitgelegd en zijn gegroepeerd in een soort van typologie.
Legenda: klik hier...

Kaart: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
Bilbao, 2005

Op foto gebaseerde kaart van Bilbao's nieuwe tram (Spanje). De groene lijn representeert de tramlijn. Dubbel groen betekent dubbel spoor; enkel betekent enkel spoor; open stippen zijn haltes. De tram bedient de centrale stad die door middel van straten en blokken enigszins vaag is weergegeven. Als gevolg van het spiegelende glas dat als onderdeel van de abri voor de kaart is aangebracht, is de leesbaarheid van de tram's context slecht.

Kaart: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
Enoden, 2002

Een schematische kaart van de Enoden light rail in Japan. De groene lijn laat het tracé zien van deze 'interlokale' lichte spoorweg, die officieel wordt beschouwd als een tramlijn doordat in het centrum van Enoshima gebruik wordt gemaakt van een straatspoor. Schematisch geeft de kaart alle vormen van openbaar vervoer in dit gebied ten zuiden van de stedelijke regio Tokio-Yokohama weer. De stijl van deze kaart is typisch Japans, zoals duidelijk blijkt uit de vele grafische tekens en de kleurrijke lijnen. De oranje lijn beeld busdiensten af, terwijl alle andere lijnen gewijd zijn aan 'heavy' spoorwegen.

Kaart: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
Washington D.C., 2005

Op luchtfoto gebaseerde kaart van de nieuwe tram in de stad Washington. De tram stond daar in 2005 bekend als het 'Anacostia Light Rail Demonstration Project', gesitueerd aan de oostzijde van de Anacostia River. Het tracé is gemarkeerd als een dunne donkere lijn (op de kaart van linksonder naar rechtsboven). De zes haltes aan deze 4,34 km. lange tramlijn zijn als donkere strepen weergegeven. We vinden dit een goede kaart, omdat de context van de tram er duidelijk op staat: elementen van de stedelijke omgeving, maar ook gerelateerde weg- en railinfrastructuur, zoals (in groen) één van de metrolijnen van Washington.

Kaart: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
LA-PE, 2000

Een op lijnen gebaseerde kaart van de historische 'Pacific Electric' van Groot Los Angeles. Er was eens een tijd dat de PE een netwerk exploiteerde met een lengte van ruim 1800 kilometer. De laatst overgebleven lijn sloot echter in 1961. Alle lijnen zijn gemarkeerd als witte lijnen. We hebben deze kaart gemaakt als onderdeel van ons lopend onderzoek naar het stedelijk systeem van Los Angeles. De kaart is gebaseerd om de befaamde studie van Reyner Banham, gepubliceerd in zijn boek 'Los Angeles. The Architecture of Four Ecologies' (1971). De hier getoonde kaart is slechts een fragment van de gehele kaart die uit vijf delen bestaat. Op het fragment hierboven is het centrale deel van het systeem weergegeven: downtown LA, Hollywood, Culver City en het strand.

Kaart: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
Friesland, 2004

Een op lijnen gebaseerde kaart uit een netwerkstudie in opdracht van de PvdA-fractie van de Friese Provinciale Staten (RVDB/Lightrail.nl, 2004). De blauwe lijnen geven de voorgestelde light rail-diensten weer op de bestaande spoorwegen in Friesland. De gestippelde lijnen staan voor aanvullende busdiensten.
De kaart weerspiegelt het patroon van de Friese vlag: blauwe banen, witte achtergrond en rode leliebladvormige bladen. Op onze kaart representeert elk van die bladen een stad aan het ontworpen netwerk van light rail en bus-diensten.

Kaart: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
Nederland, 1998-2010

Onze eerste kaart van light rail in Nederland (1998-2010). Deze kaart is overduidelijk op lijnen gebaseerd. De kleurcode van de legenda is echter speciaal ontworpen voor de toepassing op Light Rail Atlas, namelijk het karakteriseren van light rail-lijnen. De eerste versie van deze kaart is in 1998 gepubliceerd.

Kaart: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
West-Nederland, 1998-2003

Uitgewerkt detail van onze Nederlandse light rail-kaart. Er is een dicht netwerk zichtbaar, van bestaande en historische lijnen, maar meer nog van geplande en potentiële lijnen in het westelijk deel van ons land. De publicatie van deze kaart in het voorjaar van 1998 markeerde de installatie van Light Rail Atlas op het internet.

Kaart: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
West-Nederland, 1997

Hier de concept versie van het uitgewerkt detail van onze eerst Nederlandse light rail-kaart. Deze versie van de kaart was al in 1997 vervaardigd, gebaseerd op een omvangrijke serie analoge kaarten, gecreëerd in het Stenen Tijdperk van LRA (1975-1997), lang voordat internet of zelfs maar computers gemeen goed waren. De uiteindelijk toegepaste legenda is in 1997 ontworpen.

Kaarten: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
Leiden-Gouda/RGL, 2003

Opnieuw een Nederlandse kaart, nu inzoomend op het deel van West-Nederland dat kan worden bediend door de 'RijnGouweLijn' (RGL). De achtergrond van de kaart bestaat uit een geschematiseerde topografische kaart. Het eerste deel van de RijnGouweLijn (in rood) tussen Gouda en Alphen was als experiment al in dienst (2003-2010), met gebruikmaking van uitsluitend bestaand hoofdspoor. De geplande verbinding met Leiden zal ook van hoofdspoor gebruik maken (in groen op de kaart), maar daarnaast tevens van een nieuw tramtracé door het stadsgebied van Leiden (in oranje). Fase 2 van het project (in geel) voorziet in een verbinding met de kust.

Kaarten: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
Luxembourg, 2002

Gebruikmakend van dezelfde legenda als van de Nederlandse kaarten hierboven, toont deze kaart een nimmer uitgevoerd 'Tram-Train' plan uit Luxemburg. Het gaat om een nieuw stedelijk-regionaal light rail-project, dat diensten omvat die gebruik maken van bestaand hoofdspoor (inzet, blauw), alsmede een nieuwe trambaan door het 'Europese' district Kirchberg, ten noordoosten van de stad (inzet, rood). De toegepaste achtergrond (inzet) is gescanned van een toeristische wegkaart.

Kaart: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
Liberec, 2001

Alweer een kaart gebaseerd op de LRA-legenda: het project van Liberec, gelokaliseerd in de noord-westelijke grensregio van Tsjechië. Liberec's klassieke, smalsporige tram zal worden gemoderniseerd en omgebouwd tot normaalspoor (in rood). Bestaand hoofdspoor (in groen) zal ook worden gemoderniseerd en gebruikt om de tram de regio in te trekken.
We stelden deze kaart in oktober 2001 samen om een LRA-special te illustreren over de verbouwing van de Jablonec-lijn tussen Liberec en Vratislavice. De kaart beslaat tracés van Jablonic naar Harrachov en naar Jelenia Góra in Poland, alsmede van Liberec naar Zittau in Duitsland. De achtergrond is het resultaat van knip- en plakwerk uit een oude 'communistische' atlas.

Kaart: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
Zwolle-Kampen, 2003

Kaart van de spoorweg tussen Zwolle en Kampen (in blauw). De achtergrond is gebaseerd op de 'Nieuwe Kaart van Nederland' (tweede versie, NIROV 2002) en toont bestaand stedelijke gebied (in donkerbruin) en nieuwe wijken (in rood). We waarderen deze kaart, omdat het potentieel van deze oude spoorweg wordt onthult als gevolg van de intelligente overlapping van het spoorwegtracé en de ruimtelijke ontwikkelingen rond dat tracé. De kaart is in 2003 voor het eerst gepubliceerd op LRA. Ruim vier jaar later, in 2007, zouden we met het op de kaart uitgebeelde idee de ProRailprijsvraag over regionale spoorlijnen winnen!

Montage & foto: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
24 mei 2006

Kaart van de RijnGouwelijn, geheel conform de 'Nieuwe Kaart van Nederland' (derde versie, NIROV 2006) en toont bestaand stedelijke gebied met daarin alle nieuwe ontwikkelingen. We waarderen ook deze kaart, met name omdat het regionale belang van een project als RGL overtuigend wordt gevisualiseerd.

Kaart: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
Lyon, 2003

Kaart van een verlenging (in oranje) van een bestaande tramlijn (in rood) in Lyon (Frankrijk). Volgens de projectkaart (2003) was het plan om lijn T1 vanaf het eindpunt Perrache via Cours Charlemagne (in Lyon betekent 'Cours' hetzelfde als 'Avenue') te verbinden met een stedelijk herstructureringsgebied op een schiereiland ten zuiden van de centrale stad. We hebben deze kaart vervaardigd door een negatief te maken van de officiële projectkaart (inclusief de achtergrond daarvan) en vervolgens in dat negatief het tracé conform eigen code in te kleuren.

Terug naar de kaarten hier...

Legenda
Vervolg van de beknopte kaarttypologie

In essentie bepaalt de legenda - de 'key' - het gebruik en het doel van een kaart. De kaarten in de vitrine van Light Rail Atlas zijn uitgerust met een reeks van verschillende legenda's. Op het tweede deel van deze pagina hieronder proberen we die allemaal uit te leggen.

Legenda: opportunistisch 1
De meeste van onze kaarten zijn simpelweg reproducties van bestaande kaarten. De legenda van deze kaarten is opportunistisch gebruikt. Noch legenda, noch kaarten zijn aangepast aan een bepaalde noodzaak. We hebben de originelen gebruikt zoals we ze konden krijgen, door op locatie een foto te maken, of door kopiëren en plakken van materiaal op websites en uit andere bronnen. Zo hebben we bijvoorbeeld een foto genomen van een halte aan de tramlijn in Bilbao in Spanje (links), zonder ons te bekommeren of de tramlijn is weergegeven in dubbel groen, of niet. We hebben ook de bestaande kaart gebruikt van Enoden in Japan (midden), met waardering van de verzameling kleurrijke lijnen van deze typisch Japanse legenda. Op vergelijkbare wijze hebben we gebruik gemaakt van een luchtfoto van het tramplan in Washington D.C. (rechts).

Legenda: opportunistisch 2
Veel van onze kaarten zijn met een specifiek professioneel oogmerk gemaakt dat de grafische weergave heeft bepaald van light rail-lijnen en -corridors. Deze lijnen zijn bijvoorbeeld in wit op zwart, blauw op wit, terwijl ze een andere keer opportunistisch ingekleurd zijn. De legenda-voorbeelden hierboven illustreren een dergelijk gebruik van legenda's. Deze voorbeelden zijn vervaardigd in het kader van onderzoek in Los Angeles (V.S.) en de provincie Friesland. Later waren deze legenda's ook goed genoeg voor toepassing op LRA.

Legenda: 'LRA 1998'
De start van Light Rail Atlas (LRA) op internet begin 1998 betekende ook dat een nieuwe legenda werd geïntroduceerd die specifiek ontworpen was om light rail infrastructuur weer te geven. Deze legenda was in de eerste plaats gericht op de infrastructuur zelf, zonder een uitgewerkte achtergrond toe te voegen.
De legenda-eenheden in de eerste rij representeren light rail-, of tramlijnen:
rood: bestaand
oranje: in aanbouw, of gepland
paars: historisch, opgeheven
In de tweede rij zijn legenda-eenheden opgenomen met betrekking tot hoofdspoor:
blauw: bestaand, maar buitengewoon relevant voor light rail-exploitatie
groen: aanpassing voor light rail-exploitatie, in aanbouw, of gepland
De onderste rij toont twee aanvullende eenheden:
geel: light rail - concept, of nog onvolgroeid plan, of idee
grijs: andere infrastructuur (b.v. busbanen of wegen)

Legenda: 'LRA verbeterd'
De 1998-legenda wordt bij LRA nog steeds gebruikt. Maar we proberen door het toevoegen van een systematische achtergrond deze legenda zoveel mogelijk te verbeteren. Het is duidelijk dat infrastructurele lijnen een context nodig hebben. Hierdoor wordt de betekenis van deze lijnen uitgelicht.

Legenda: Gebruik-gebaseerde representatie
Momenteel onderzoeken en plannen we de toepassing van een nieuw, geavanceerd type legenda waarmee alle relevante elementen van de samen te stellen kaart kunnen worden bediend. De legenda impliceert de afbeelding van zowel infrastructuur, als van de context ervan. Maar in het bijzonder maakt de legenda het mogelijk om het huidige en het toekomstige gebruik weer te geven. Veel kaarttypen, zelfs de verbeterde versie 'LRA 1998', beelden uitsluitend de fysieke of functionele staat af van de voorgestelde infrastructurele lijnen en hun contextuele elementen. Het gebruik van deze lijnen en elementen, en in het bijzonder het toekomstig gebruik ervan blijft impliciet. Onze toekomstige 'gebruik-gebaseerde representatie' heeft tot doel om light rail en andere vormen van hoogwaardig openbaar vervoer af te beelden als uitwerking van toekomstig/gepland of bestaand/gehandhaafd gebruik. En wel via de toepassing van een tweevoudige legenda - allereerts contextuele eenheden (rij 1 en 2), merk trouwens de gearceerde delen op waarmee expliciet toekomstig of gepland gebruik zijn weergegeven:
rood: gebruik voor wonen
licht paars: winkelen en gebruik van andere voorzieningen
donker paars: werk-gerelateerd gebruik
geel: gebruik voor recreatie
groen: diverse vormen van gebruik in groene omgevingen
In de tweede plaats infrastructurele eenheden (derde rij)
donker grijs, vet: bestaand gebruik van rail-infrastructuur door light rail of tram
zwart, vet: ontworpen of gepland gebruik van rail-infrastructuur door light rail of tram
donker grijs, vet & gestippeld: andere vormen van bestaand gebruik van rail-infrastructuur
zwart, vet & gestippeld: ontworpen of geplande andere vormen van gebruik van rail-infrastructuur
licht grijs, vet: auto-, of bus-gebruik van (nieuwe) weg-infrastructuur
licht grijs, dun: alle andere gebruik van (nieuwe) weg-infrastructuur
Kaarten zullen worden samengesteld met behulp van twee of meer legenda-eenheden. Dergelijke meervoudig gelaagde kaarten onthullen een 'rijk' en 'diep' beeld van infrastructureel gebruik en bijbehorende context. In rij 4 zijn enkele voorbeelden opgenomen.

Legenda: Nieuwe Kaart van Nederland
Om het sociaal-economisch en ruimtelijk potentieel van light rail (en ander openbaar vervoer) in beeld te brengen, maken we dankbaar gebruik van de Nieuwe Kaart van Nederland, een landsdekkende inventarisatie van nieuwe plannen en projecten in de periode 2010-2030 voor wonen, werken, infrastructuur en natuur (onder auspiciën van NIROV, Den Haag, versie: december 2006). De belangrijkste eenheden van de legenda met betrekking tot nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen zijn hierboven weergegeven.

Legenda

Klik hier... voor de documentatie van de legenda bij de kaarten.